O modlitwie

2. Dusza oczyszczona przez wypełnianie przykazań wprowadza do umysłu nienaruszony porządek, czyniąc go zdolnym do przyjęcia stanu, którego szuka.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

3. Modlitwa jest obcowaniem umysłu z Bogiem. A w jakim stanie powinien być umysł, aby mógł dążyć ku swemu Panu, bez oglądania się wstecz, i rozmawiać z Nim bez żadnego pośrednika?

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

4. Skoro Mojżesz, kiedy chciał podejść do krzewu gorejącego na ziemi, był powstrzymywany, aż zdjął sandały z nóg (por. Wj 3,2-5), to dlaczego ty, pragnąc ujrzeć Tego, który przewyższa wszelką myśl i wszystkie zmysły, i chcąc stać się Jego rozmówcą, nie miałbyś wyzbyć się wszelkich namiętnych myśli?

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

5. Nade wszystko módl się o dar łez, abyś przez skruchę zniszczył właściwą twej duszy zatwardziałość, a po wyznaniu - wbrew sobie - nieprawości przed Panem otrzymasz od Niego przebaczenie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

6. Módl się ze łzami skruchy, a każda twoja prośba zostanie wysłuchana. Bowiem Pan twój raduje się bardzo, kiedy przyjmuje modlitwę połączoną ze łzami.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

7. Jeżeli na modlitwie wylewasz strumienie łez, nie wynoś się w duchu, jakbyś był lepszy od innych. Otrzymałeś bowiem pomoc dla swojej modlitwy, abyś mógł gorliwie wyznać swoje grzechy i dzięki łzom przypodobać się Panu. Nie obracaj więc w namiętność tego, co jest na nią lekarstwem, abyś nie rozgniewał Tego, który udzielił ci swojej łaski.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

8. Wielu, chociaż opłakiwało grzechy, zapomniało o celu, w jakim łzy zostały im dane, i tak w szaleństwie zagubili się.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

9. Bądź wytrwały i módl się usilnie; Odrzucaj nachodzące cię troski i myśli. Wprowadzają one w zamęt i niepokój, aby pozbawić cię siły.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

10. Ilekroć demony widzą, że jesteś gotów modlić się naprawdę gorliwie, podsuwają ci myśli o różnych, niby koniecznych rzeczach, i co chwila przypominają o nich, poruszając umysł tak, aby ich szukał, a nie znalazłszy - bardzo się smucił i tracił odwagę. Kiedy zaś umysł staje do modlitwy, przywołują mu w pamięci te poszukiwane i wspominane sprawy, aby rozproszony pragnieniem ich poznania, utracił owocną modlitwę.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

11. Zabiegaj o to, by w czasie modlitwy twój umysł był głuchy i niemy, a będziesz mógł się modlić.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

12. Kiedy nadejdzie pokusa lub jakaś przeciwność i albo rozdrażni cię, albo popchnie do gniewnego odwetu, albo wyrwie ci się jakiś okrzyk, wspomnij na modlitwę i na to, że będziesz z niej osądzony, a owo nieuporządkowane poruszenie w tobie zaraz się uciszy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

13. Wszystko, cokolwiek uczynisz, by wziąć odwet na bracie, który wyrządził ci niesprawiedliwość, w czasie modlitwy stanie się dla ciebie zgorszeniem.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

14. Modlitwa wyrasta z łagodności i wolności od gniewu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

15. Modlitwa jest owocem radości i wdzięczności.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

16. Modlitwa jest lekarstwem na smutek i zniechęcenie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

17. Idź, sprzedaj co masz, i rozdaj ubogim (Mt 19,21), weź swój krzyż i zaprzyj się samego siebie (Mk 10,21), abyś mógł modlić się bez przeszkód.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

18. Jeżeli chcesz modlić się jak należy, w każdej chwili zapieraj się siebie, a doznając rozlicznych trudności, rozmyślaj o modlitwie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

19. Nad czymkolwiek trudnym będziesz rozmyślał wytrwale, tego owoc odnajdziesz w czasie modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

20. Jeżeli chcesz się modlić jak należy, nie zasmucaj duszy - inaczej biegniesz na próżno (por. Flp 2,16).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

21. Zostaw swój dar - jak zostało powiedziane - przed ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim (Mt 5,24), a będziesz mógł modlić się bez przeszkód. Bowiem pamięć złego zaślepia umysł modlącego się i zaciemnia jego modlitwę.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

22. Ci, którzy gromadzą w sobie troski i pamięć złego, a zdaje się im, że się modlą, są podobni do tych, którzy czerpią wodę i wlewają ją do dziurawego naczynia.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

23. Jeżeli będziesz wytrwały, zawsze będziesz modlił się z radością.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

24. Kiedy będziesz modlił się jak należy, przyjdą ci na myśl takie sprawy, że ulec zagniewaniu wyda ci się rzeczą całkiem słuszną. Gniew jednak skierowany przeciw bliźniemu żadną miarą nie jest słuszny. Jeśli będziesz szukał, odkryjesz, że i bez gniewu można dobrze załatwić sprawę. Rób więc wszystko, aby nie ulec gniewowi.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

25. Bacz, byś sądząc, że leczysz innych, sam nie popadł w nieuleczalną chorobę, gdyż będzie to przeszkodą dla twojej modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

26. Jeżeli powstrzymasz się od gniewu, sam znajdziesz zmiłowanie, okażesz się roztropnym i zostaniesz zaliczony do ludzi modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

27. Uzbrojony przeciwko gniewowi, nigdy nie ulegniesz pożądliwościom. To one bowiem dostarczają materii gniewowi, a gniew z kolei przysłania duchowe oko i psuje stan modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

28. Nie módl się jedynie zewnętrznymi gestami, ale skieruj swój umysł ku świadomości modlitwy, z wielką bojaźnią.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

29. Czasami stanąwszy do modlitwy, od razu będziesz modlił się dobrze. Innym razem pomimo wielkich starań nie osiągniesz celu - po to, abyś jeszcze bardziej szukał; a kiedy dosięgniesz celu, posiądziesz nienaruszoną doskonałość.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

30. Kiedy przybywa anioł, natychmiast oddalają się ci, którzy nas niepokoją, a umysł znajduje się w wielkim uspokojeniu i modli się dobrze. Innym zaś razem, gdy dotyka nas zwykła wojna, umysł podejmuje walkę i nie może nawet podnieść swojego spojrzenia z powodu wcześniejszych różnych namiętności. Coraz bardziej jednak szukając, znajdzie, a jeśli będzie pukał, otworzą mu (por. Mt 7,7).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

31. Nie módl się o spełnienie swych własnych pragnień; niekoniecznie bowiem muszą się one zgadzać z wolą Boga. Raczej módl się tak, jak się nauczyłeś, słowami: bądź wola Twoja we mnie (Mt 6,10). I w każdej sprawie proś Go, aby spełniała się Jego wola. Bo przecież chce On tego, co dobre i korzystne dla twojej duszy - ty zaś nie zawsze tego szukasz.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

32. Często, modląc się, prosiłem o to, co wydawało mi sie dobre dla mnie i obstawałem przy mej prośbie, bezmyślnie przymuszając wolę Bożą. Nie dopuszczałem, aby raczej On sam udzielił mi tego, o czym wiedział, że jest dla mnie korzystne. A jednak kiedy otrzymałem to, o co prosiłem, czułem się bardzo przygnębiony, że nie prosiłem raczej o spełnienie się Jego woli - to bowiem, co otrzymałem, nie było takie, jak się spodziewałem.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

33. Coż innego jest dobrem, jeżeli nie Bóg? Pozostawmy więc Jemu wszystko, co nas dotyczy, a będzie nam dobrze. Ten bowiem, który jest samą dobrocią, jest także dawcą dobrych darów.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

34. Nie smuć się, jeżeli od razu nie otrzymasz tego, o co prosisz. Pragnie On bowiem udzielić ci jeszcze większego dobra, jeśli tylko będziesz trwał z Nim cierpliwie na modlitwie. Cóż bowiem lepszego nad obcowanie z Bogiem i przebywanie w Jego obecności?

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

35. Modlitwa bez rozproszeń jest najważniejszą aktywnością umysłu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

36. Modlitwa jest wstępowaniem umysłu ku Bogu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

37. Jeśli pragniesz się modlić, porzuć wszystko, by wszystko otrzymać.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

38. Nade wszystko módl się o oczyszczenie z namiętności. Na drugim miejscu módl się o wyzwolenie z niewiedzy i zapomnienia. Na trzecim zaś miejscu módl się o wyzwolenie od wszelkiej pokusy i opuszczenia.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

39. W swej modlitwie szukaj tylko sprawiedliwości i królestwa, to znaczy cnoty oraz poznania, a wszystko inne zostanie ci dane (por. Mt 6,33).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

40. Dobrze jest modlić się nie tylko o oczyszczenie siebie samego, ale także za cały rodzaj ludzki, naśladując sposób postępowania aniołów.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

41. Bacz, czy na modlitwie prawdziwie stajesz przed Bogiem, czy też raczej ulegasz [pragnieniu] ludzkiej chwały i starasz się ją pozyskać, posługując się pretekstem własnej modlitwy jako zasłoną.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

42. Czy modlisz się sam, czy też z braćmi, usiłuj modlić się nie z przyzwyczajenia, ale z uwagą.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

43. Uwaga jest zastanowieniem podczas modlitwy połączonym z rozwagą i bojaźnią, i z boleścią duszy, gdy wyznaje się występki zanosząc ciche błagania (por. Rz 8,26).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

44. Jeżeli twój umysł w czasie modlitwy nadal się błąka, to nie modli się jeszcze tak, jak powinien modlić się mnich, ale ciągle jest światowy i ozdabia jedynie zewnętrzną stronę przybytku.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

45. Gdy się modlisz, czuwaj usilnie nad swoją pamięcią, aby sama z siebie nie podsuwała ci własnych myśli, ale skłaniała się do poznania obecności Boga. Jest bowiem rzeczą wynikającą z natury, że pamięć zawłaszcza umysł w czasie modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

46. Kiedy się modlisz, pamięć przywodzi ci na myśl albo obrazy rzeczy minionych, albo nowe troski, albo też postać tego, kto cię skrzywdził.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

47. Demon bardzo zazdrości człowiekowi, który się modli, i używa wszelkich sposobów, by nie osiągnął zamierzonego celu. Nie przestaje więc za pomocą pamięci wzbudzać myśli o różnych sprawach, a za pomocą ciała wzniecać wszystkie namiętności, tak aby przeszkodzić - na ile to możliwe - w jego wspaniałym biegu i wędrówce ku Bogu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

48. Kiedy pełen niegodziwości demon, mimo usilnych starań, nie zdołał przeszkodzić modlitwie człowieka sprawiedliwego (por. Jk 5,16), odstępuje na chwilę, a zaraz potem, po modlitwie, mści się na nim: albo więc zaszczepiwszy w nim gniew niszczy jego doskonały stan osiągnięty przez modlitwę, albo też rozbudziwszy jakąś nierozumną przyjemność, doprowadza umysł do upadku.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

49. Po modlitwie spełnionej tak jak należy, spodziewaj się przeciwności i trwaj z odwagą, strzegąc swego owocu. Od początku bowiem do tego zostałeś przeznaczony, abyś pracował i strzegł (por. Rdz 2,15). Napracowawszy się zatem, nie pozostawiaj owocu pracy bez opieki - w przeciwnym razie niczego na modlitwie nie osiągniesz.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

50. Wszelka walka między nami a duchami nieczystymi nie toczy się o nic innego, jak tylko o modlitwę duchową. Dla tych bowiem duchów jest ona wielce nieprzyjazna i bardzo uciążliwa, a dla nas - zbawienna i bardzo pokrzepiająca.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

51. Dlaczego demony chcą w nas wywołać obżarstwo, nierząd, chciwość, gniew, pamięć złego i inne namiętności? Aby umysł, ociężały z ich powodu, nie mógł się modlić tak jak trzeba. Bowiem namiętności pochodzące z nierozumnej części naszej natury nie pozwalają, aby działał rozumnie i poszukiwał Boskiego Słowa.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

52. Zabiegamy o cnoty ze względu na to, że chcemy poznać wewnętrzne zasady rzeczy stworzonych, a zasady te poznajemy ze względu na Pana, który je ustanowił. On zaś sam zwykł objawiać się podczas modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

53. Modlitwie właściwy jest stan beznamiętności, który z największą miłością porywa na duchową górę umysł rozkochany w mądrości.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

54. Ten, kto pragnie się modlić prawdziwie, powinien nie tylko zapanować nad popędliwością i pożądliwością, ale także stać się wolnym od namiętnej myśli.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

55. Kto miłuje Boga, nieustannie przebywa z Nim jak z Ojcem, odrzucając wszelką namiętną myśl.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

56. Jeśli ktoś osiągnął stan beznamiętności, jeszcze nie modli się prawdziwie; bo przecież i w pustych myślach może trwać, a w zgłębianiu ich doznawać rozproszeń i oddalić się bardzo od Boga.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

57. To, że umysł nie pogrąża się na dłużej w samych myślach o rzeczach, nie oznacza jeszcze, że już osiągnął miejsce modlitwy. Może bowiem trwać na oglądaniu rzeczy i rozmyślać nad ich wewnętrznymi zasadami, które nawet jeśli są tylko słowami, to jednak ponieważ stanowią duchowy ogląd rzeczy, kształtują umysł i daleko odwodzą od Boga.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

58. Gdyby nawet umysł wzniósł się ponad duchowy ogląd natury cielesnej, to nie ujrzy jeszcze doskonałego miejsca przebywania Boga; może trwać w poznawaniu bytów umysłowych i ubogacać się stosownie do tego poznania.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

59. Jeśli chcesz się modlić, potrzebujesz Boga, który udziela modlitwy temu, kto się modli (1 Sm 2,9,LXX); wzywaj Go zatem słowami: Święć się imię Twoje, przyjdź królestwo Twoje (Mt 6,9) - to znaczy Duch Święty i Twój Jednorodzony Syn. Tak bowiem nauczał Chrystus mówiąc, że należy w Duchu i Prawdzie czcić Ojca (J 4,23), to znaczy Boga, skoro te trzy osoby są Bogiem.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

60. Ten, kto modli się w Duchu i prawdzie, czci Stwórcę już nie ze względu na stworzenia, ale chwali Go ze względu na Niego samego (por. J4,24).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

61. Jeśli jesteś teologiem, będziesz prawdziwie się modlił, a jeśli prawdziwie się modlisz, jesteś teologiem.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

62. Ilekroć twój umysł, dzięki silnemu pragnieniu skierowanemu ku Bogu, krok po kroku odchodzi od ciała oraz odwraca się od wszystkich myśli zrodzonych ze zmysłów, pamięci lub temperamentu i wypełnia się rozwagą i radością, wtedy możesz uznać, że przybliża się do granic modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

63. Duch Święty współczując naszej słabości, nawiedza nas, nawet gdy nie jesteśmy jeszcze czyści, a jeśli napotka w nas umysł rozmodlony w Nim i rozmiłowany w prawdzie, zstępuje nań i usuwa w cień całą rzeszę otaczających go myśli czy przedstawień i zwraca go ku dziełom modlitwy duchowej.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

64. Podczas gdy inni posługując się zmianą w ciele, wpajają w umysł różne myśli, przedstawienia i idee, to Bóg postępuje inaczej: zstępuje do samego umysłu i wprowadza doń wiedzę - tak jak sam chce - i przez umysł powściąga nieopanowane impulsy ciała.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

65. Nikt, kto kocha prawdziwą modlitwę, a ulega gniewowi lub rozpamiętywuje się w złu, nie może pozostać wolny od szaleństwa. Podobny jest bowiem do człowieka, który chce cieszyć się przenikliwym wzrokiem, a sam wydłubuje sobie oczy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

66. Jeśli chcesz się modlić, nie czyń niczego, co sprzeciwia się modlitwie, aby Bóg zbliżywszy się, mógł iść razem z tobą.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

67. Kiedy się modlisz, nie nadawaj w myślach kształtów temu, co Boskie, ani też nie pozwól, by twój umysł ukształtował się według jakiejś formy, ale jako niematerialny przystąp do tego, co niematerialne, a zrozumiesz.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

68. Unikaj zasadzek przeciwnika. Zdarza się bowiem tak, że kiedy modlisz się modlitwą czystą i wolną od rozproszeń, nagle powstaje w twoim umyśle obcy i dziwny kształt. Dzieje się tak po to, aby przywieść cię do przekonania, że oto jawi ci się Bóstwo, które można umiejscowić, oraz aby przekonać cię, że to, co ci się nagle ukazało i podpada pod kategorię ilości, jest Bóstwem. Bóstwo zaś jest pozbawione ilości i niemożliwe do wyobrażenia.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

69. Ilekroć zazdrosny demon nie może poruszyć twej pamięci, kiedy się modlisz, wtedy wymusza na kondycji fizycznej człowieka, aby wytwarzał jakieś dziwne fantazje w umyśle i go w ten sposób kształtował. Umysł, który zwykle snuje własne myśli, daje się łatwo przekonać i zdążając do niematerialnej i pozbawionej kształtu wiedzy, daje się oszukać, tak że bierze dym za światło.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

70. Trwaj na straży w czasie modlitwy (por. Ha 2,1), strzegąc swego umysłu przed myślami, abyś wytrwał w pokoju, który jest mu właściwy. Wtedy Ten, który współczuje pozbawionym wiedzy, odwiedzi cię i tak posiądziesz najznakomitszy dar modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

71. Nie możesz modlić się modlitwą czystą, dopóki jesteś uwikłany w sprawy materialne i miotany nieustannymi troskami. Modlitwa jest bowiem porzuceniem myśli.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

72. Jak spętany człowiek nie może biegać, tak i umysł służący namiętnościom nie jest w stanie dojrzeć miejsca duchowej modlitwy. Namiętna myśl wabi go i otacza, i nie może on zachować stałości.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

73. Kiedy więc umysł prawdziwie modli się w sposób czysty i nie ulega zwodzeniu, wtedy demony nie nadchodzą już z lewej strony, ale z prawej. Podsuwają mu złudne wyobrażenie Boga i jakiś obraz rzeczy miłych dla zmysłów, tak aby wydawało mu się, że w pełni osiągnął cel modlitwy. To zaś, jak powiedział pewien niezwykły i uczony człowiek, pochodzi z pragnienia próżnej chwały oraz od demona, który dotyka pewnej części mózgu wzbudzając pulsowanie żył.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

74. Sądzę, że demon dotknąwszy tej wyżej wspomnianej części mózgu, zmienia światło, które pada na umysł tak, jak chce, i w ten sposób obudza namiętność próżnej chwały. Ona popycha umysł do myśli tak urabiającej umysł, że lekkomyślnie wyobraża sobie Boską i istotową wiedzę, dokonując jej lokalizacji. Takiemu umysłowi, nie dręczonemu cielesnymi i nieczystymi namiętnościami, niby trwającemu w czystości, wydaje się, że już nie istnieje w nim żadne przeciwne działanie. Stąd też bierze on za Boskie objawienie to, co sprawił w nim demon, który posługuje się tym strasznym podstępem, jak powiedzieliśmy, i wywołuje za pośrednictwem mózgu pewne zjawiska dotyczące światła, kształtując w ten sposób umysł.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

75. Kiedy staje przy nas Anioł Pański, samym tylko słowem usuwa z nas wszelkie przeciwne działanie i sprawia, że światło umysłu rozbłyska bez ułudy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

76. Sądzę, że to co powiedziano w Apokalipsie (por. Ap 8,3), iż Anioł przyniósł kadzidło, aby dodać je do modlitw świętych, oznacza tę łaskę, która działa przez Anioła. Daje on bowiem poznanie prawdziwej modlitwy, tak że w końcu umysł trzyma się z dala od wszelkiego zgiełku, acedii i niedbałości.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

77. Jest powiedziane, że naczynia z kadzidłem oznaczają modlitwy świętych zanoszone przez dwudziestu czterech starców (por. Ap 5,8). Naczynie zaś oznacza miłość ku Bogu albo raczej doskonałe i duchowe umiłowanie, dzięki któremu modlitwa spełnia się w Duchu i prawdzie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

78. Jeśli wydaje ci się, że nie potrzebujesz na modlitwie wylewać łez za swoje grzechy, to zastanów się, jak daleko odszedłeś od Boga, chociaż powinieneś trwać w Nim przez cały czas, a zaraz tym gorętszymi zalejesz się łzami.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

79. Z pewnością jednak skoro poznasz, gdzie jesteś, łatwiej ulegniesz skrusze, uznawszy się za nieszczęśliwego - podobnie jak Izajasz (por. Iz 6,5) - ponieważ jesteś nieczysty i nieczyste masz wargi, i pośród takiegoż ludu mieszkasz pełnego wrogości, a ważysz się stanąć wobec Pana Zastępów.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

80. Jeśli będziesz prawdziwie się modlił, znajdziesz całkowitą pewność, a aniołowie przystąpią do ciebie, jak do proroka Daniela, i wyjaśnią ci istotę bytów (por. Dn 2,19).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

81. Zrozum, że święci aniołowie zachęcają nas do modlitwy i razem z nami stają do niej, radując się i modląc za nas (por. Tb 12,12; Za 1,12-13). Jeśli zatem dopuścimy się zaniedbania i podejmiemy inne, przeciwne [modlitwie] myśli, bardzo ich rozgniewamy, ponieważ to o nas tak usilnie walczą, a my nawet za samych siebie nie chcemy prosić Boga. Lekceważąc jednak ich służbę i porzucając ich Boga i Pana, stajemy w gronie nieczystych demonów.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

82. Módl się tak jak należy i bez niepokoju oraz śpiewaj psalmy rozumnie (Ps 47[46],8 LXX) i bez fałszowania, a staniesz się, jak młody orzeł wzlatujący ku górze.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

83. Śpiew psalmów uśmierza namiętności i sprawia, że uciszają się nieopanowane impulsy ciała. Modlitwa zaś przygotowuje umysł, aby podjął właściwe sobie działanie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

84. Modlitwa jest działaniem, które odpowiada godności umysłu albo jest wprost jego najwyższą i najczystszą aktywnością.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

85. Śpiew psalmów obrazuje różnorodność mądrości (por. Ef 3,10), zaś modlitwa jest przedsionkiem poznania niematerialnego i jednolitego.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

86. Wiedza jest najpiękniejsza, jest bowiem wspomożycielką modlitwy, ponieważ budzi ze snu rozumną moc umysłu, aby kontemplował Boskie poznanie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

87. Jeśliś jeszcze nie otrzymał daru modlitwy albo daru śpiewania psalmów, bądź natarczywy, a otrzymasz.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

88. Opowiedział im też przypowieść, [aby wiedzieli,] że powinni zawsze się modlić i nie ustawać (Łk 18,1). Nie ustawaj więc i nie trać ducha z tego powodu, że jeszcze nie otrzymałeś - otrzymasz później. Przytoczył zatem następującą przypowieść: Chociaż Boga się nie boję ani z ludźmi się nie liczę, to jednak, ponieważ naprzykrza mi się ta kobieta, wezmę ją w obronę (Łk 18,2-6). Tak samo więc i Bóg szybko weźmie w obronę tych, którzy dniem i nocą wołają do Niego. Bądź więc dobrej myśli i gorliwie trwaj na świętej modlitwie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

89. Nie chciej, aby sprawy, które ciebie dotyczą, działy się po twojej myśli, ale raczej tak, jak podoba się to Bogu. W ten sposób na modlitwie pozostaniesz wolny od niepokoju i pełen wdzięczności.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

90. Chociaż wydaje ci się, że przebywasz w obecności Boga, wystrzegaj się ducha nieczystości. Jest on bowiem bardzo zwodniczy i pełen zazdrości, i stara się być bardziej przenikliwy niż poruszenia i czujność twego umysłu. Chce odciągnąć od Boga umysł, który czuwa przy Bogu ze czcią i bojaźnią.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

91. Jeśli chcesz troszczyć się o modlitwę, przygotuj się na ataki demonów i mężnie znoś ich ciosy (por. Ps 38[37],18). Będą bowiem nacierać na ciebie jak dzikie bestie i maltretować całe twoje ciało.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

92. Bądź zawsze gotów jak doświadczony zawodnik i jeśli nagle ujrzysz jakieś widzenie, nie wpadaj w popłoch. Choćbyś ujrzał miecz w ciebie wymierzony albo pochodnię zagrażającą twojemu wzrokowi, odrzuć niepokój; i choćbyś ujrzał jakiś odrażający i krwawy kształt, żadną miarą nie upadaj na duchu, ale trwaj w zgodzie ze swym pięknym wyznaniem wiary (1 Tm 6,12), a łatwiej zniesiesz widok swoich wrogów.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

93. Ten, kto znosi rzeczy przykre, dostąpi też wielkich radości, a kto jest wytrwały w znoszeniu goryczy, nie będzie pozbawiony przyjemności.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

94. Bacz, aby złe duchy nie zwiodły cię przez jakąś wizję. Bądź raczej roztropny i zwracaj się ku modlitwie, i wzywaj Boga, aby - jeśli to od Niego pochodzi jakaś myśl - sam cię oświecił lub też - w przeciwnym razie - aby szybko odpędził od ciebie zwodziciela. Bądź odważny, ponieważ psy nie ustaną, podczas gdy ty będziesz zażywał płomiennej rozmowy z Bogiem i błagał Go. Demony zaś, dotknięte mocą Boga, natychmiast w sposób niewidzialny i tajemny zostaną przepędzone daleko.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

95. Powinieneś także znać i ten podstęp demonów: otóż na pewien czas rozdzielają się one na dwie grupy i kiedy - jak sądzisz - szukasz ocalenia od jednych, pozostałe przychodzą w postaci aniołów i wypędzają tych pierwszych, aby cię oszukać i byś sądził, że są one świętymi aniołami.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

101. Jak chleb jest pokarmem dla ciała, a cnota - dla duszy, tak duchowa modlitwa dostarcza pokarmu umysłowi.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

96. Zabiegaj o wielką pokorę i odwagę, a zniewaga demonów nie dotknie twojej duszy i żaden bicz nie zbliży sie do twego namiotu, ponieważ aniołom swoim rozkazał o tobie, aby cię strzegli (Ps 91[90],10; Mt 4,6) i w niewidzialny sposób odpędzą od ciebie wszelkie przeciwne moce.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

97. Ten, kto troszczy się o czystą modlitwę, będzie wysłuchiwał ze strony demonów różnych hałasów, trzasków, krzyków i wyzwisk, ale nie upadnie ani nie utraci ducha, ponieważ będzie mówił: zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną (Ps 23[22],4), i inne tym podobne słowa.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

98. W czasie takich pokus używaj krótkiej, ale intensywnej modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

99. Jeśli demony grożą ci nagle, ukazując się z powietrza, wpędzają cię w przerażenie i opanowują twój umysł albo też jak dzikie zwierzęta wyrządzają krzywdę twemu ciału, nie obawiaj się ich i zupełnie nie zwracaj uwagi na ich groźby. Straszą cię próbując, czy poświęcisz im całkowicie uwagę, czy też zupełnie nimi wzgardzisz.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

100. Jeśli na modlitwie stajesz wobec Boga wszechmogącego, który wszystko stworzył i wszystko otacza swoją opatrznością, to dlaczego tak nierozumnie zbliżasz się do Niego, że nie zwracasz uwagi na niepokonany gniew Boga, a obawiasz się komarów i skarabeuszy? Czy nie słyszałeś, co powiedział: Pana, Boga twego będziesz się lękał (Pwt, 6,3; 10,20), i dalej: Jego lęka się wszystko i drży przed obliczem Jego potęgi (por. Jl 2,10; Na 1,5; Syr 16,19), i tym podobne słowa?

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

102. W świętym miejscu modlitwy módl się nie tak, jak faryzeusz, ale jak celnik, abyś także i ty dostąpił usprawiedliwienia od Pana
(por. Łk 18,10-14).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

103. Zabiegaj o to, by w swej modlitwie nie modlić się przeciw komuś. Przez to sam zniszczyłbyś to, co budujesz, a modlitwę uczyniłbyś odrażającą.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

104. Niech pouczy cię przykład tego, kto winien był dziesięć tysięcy talentów. Jeśli bowiem nie odpuścisz temu, kto jest twoim dłużnikiem, sam także nie dostąpisz odpuszczenia. Powiedziano przecież: Wydał go katom (por. Mt 18,34).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

105. Kiedy stajesz do modlitwy, nie zwracaj uwagi na potrzeby ciała, abyś nękany przez pchłę czy wesz albo komara czy muchę, nie utracił największej korzyści ze swej modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

106. Dotarła do nas wieść, że pewnemu świętemu, który modlił się, ukazał się Zły w taki sposób, iż kiedy podnosił ręce do modlitwy, tamten zmieniał się w lwa i podnosił w górę przednie łapy, a własne pazury z obydwu stron wbijał w jego lędźwia i nie odstępował, dopóki nie opuścił on rąk. Mnich zaś nigdy ich nie opuszczał, zanim nie dopełnił swych zwyczajowych modlitw.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

107. Dowiedzieliśmy się, że takim właśnie był Jan Mały - albo raczej powiedzmy: mnich wielkiej miary - który w pewnej jamie zażywał pokoju. On to dzięki obcowaniu z Bogiem wytrwał niewzruszony, chociaż demon w postaci węża oplótł go i zgniatał jego ciało, i pluł mu w twarz.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

108. Z pewnością czytałeś żywoty mnichów z Tabennisi. Tam, jak powiadają, kiedy opat Teodor wygłaszał słowo do braci, podpełzły mu pod nogi dwie żmije. On jednak bez jakiegokolwiek rozproszenia uczynił dla nich jak gdyby schronienie [ze stóp] i tam je trzymał, dopóki nie skończył głosić słowa. Dopiero potem pokazał żmije braciom, wyjaśniając całą sprawę.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

109. Czytaliśmy też o innym duchowym bracie, że kiedy modlił się, podpełzła żmija i dotknęła jego nogi. On zaś dopóty nie opuszczał rąk, dopóki nie zakończył zwyczajowej modlitwy. I tak nie odniósł żadnej szkody ten, który umiłował Boga bardziej niż siebie samego.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

110. W czasie modlitwy nie podnoś wzroku, wyrzekaj się swego ciała i duszy i żyj zgodnie z umysłem.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

111. Innemu świętemu, który żył na pustyni w pokoju, przytrafiło się, że kiedy gorliwie się modlił, towarzyszące mu demony przez dwa tygodnie grały nim jak w piłkę, podrzucając go w powietrze i chwytając na słomianej macie, ale żadnym sposobem nie mogły odciągnąć jego umysłu od żarliwej modlitwy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

112. Kiedy indziej znów inny brat miłujący Boga i zatroskany o modlitwę szedł przez pustynię i znalazł się w towarzystwie dwóch aniołów, którzy wzięli go w środek i towarzyszyli mu w drodze. On zaś nie zwracał na nich najmniejszej uwagi, aby nie utracić tego, co lepsze. Wspomniał bowiem na słowa Apostoła, które mówią, że: ani aniołowie, ani Zwierzchności, ani Moce nie zdołają odłączyć nas od miłości Chrystusa
(por. Rz 8,38-39).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

113. Przez prawidłową modlitwę mnich staje się podobny aniołom
(por. Mt 18,10).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

114. W czasie modlitwy, kiedy pragniesz ujrzeć oblicze Ojca, który jest w niebie, żadną miarą nie szukaj jakiegoś kształtu czy obrazu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

115. Nie pragnij zmysłowo oglądać aniołów, Moce czy Chrystusa, abyś całkowicie nie odszedł od zmysłów i nie wziął wilka za pasterza, i nie oddawał czci wrogim demonom.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

116. Początkiem upadku jest próżność umysłu, która popycha umysł do tego, by starał się opisać to, co Boskie, w kategoriach kształtu i wyglądu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

117. Za moją własną myśl uważam to, co powtarzam młodszym: szczęśliwy umysł, który w czasie modlitwy osiągnął doskonałą wolność od wyobrażanych kształtów.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

118. Szczęśliwy umysł, który modląc się bez rozproszeń, coraz bardziej pragnie Boga.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

119. Szczęśliwy umysł, który w czasie modlitwy staje sie wolny od materii i ubogi.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

120. Szczęśliwy umysł, który w czasie modlitwy osiągnął doskonałą wolność od wrażeń zmysłowych.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

121. Szczęśliwy mnich, który sądzi, że jest wyrzutkiem wszystkich (por. 1 Kor 4,13).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

122. Szczęśliwy mnich, który patrzy na zbawienie i postęp wszystkich, jak na swoje własne - z pełną radością.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

123. Szczęśliwy mnich, który każdego człowieka uważa za Boga - po Bogu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

124. Mnichem jest ten, kto od wszystkich jest oddzielony i zarazem z wszystkimi złączony.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

125. Mnichem jest ten, kto uważa, że jest razem ze wszystkimi przez to, że nieustannie w każdym zdaje się widzieć samego siebie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

126. Swoją modlitwę czyni doskonałą ten, kto zawsze pierwszą swoją myśl ofiarowuje Bogu niczym owoc.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

127. Unikaj wszelkiego kłamstwa i wszelkiej przysięgi, jeśli chcesz modlić się, jak przystało na mnicha. W przeciwnym razie na próżno ubierasz w pozór to, co nie należy do ciebie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

128. Jeśli chcesz modlić się w duchu (Ef 6,18), nie polegaj na ciele, a w czasie modlitwy żadna chmura nie zaciemni cię.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

129. Powierz Bogu potrzeby ciała, a będzie jasne, że powierzasz Mu także i potrzeby duszy.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

130. Jeśli podążysz za tym, co obiecane, zdobędziesz panowanie; a zatem wpatruj się w to, a chętnie zniesiesz obecne ubóstwo.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

131. Nie unikaj ubóstwa i utrapień - one stanowią treść dla modlitwy, która jest lekka.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

132. Niech cnoty ciała prowadzą cię do cnót duszy, te zaś do cnót ducha. Te ostatnie natomiast - do niematerialnego i istotowego poznania.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

133. Kiedy się modlisz, zwracając się przeciwko jakiejś myśli, a ona łatwo się ucisza, to badaj, skąd się to bierze, abyś nie wpadł w zasadzkę i zbłądziwszy, samego nie zaprzedał [w niewolę].

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

134. Zdarza się, że demony poddają ci myśli i nawet nakłaniają cię, byś modlił się niejako przeciwko nim albo im złorzeczył, a następnie chętnie odchodzą. Czynią tak, abyś zwiedziony nabrał co do siebie przekonania, że już zacząłeś zwyciężać własne myśli i przepędzać demony.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

135. Kiedy modlisz się, by pokonać namiętności albo też nękającego cię demona, wspomnij na tego, który mówi: Ścigać będę mych wrogów i pochwycę ich, i nie zawrócę, póki sił nie stracą. Rozgromię ich tak, że się nie ostoją, upadną pod moje nogi (Ps 18[17],38-39), i tak dalej. Te słowa będziesz wypowiadał w stosownym czasie, a uzbroisz się w pokorę przeciwko nieprzyjaciołom.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

136. Nie sądź, żeś posiadł cnotę, jeśliś najpierw nie walczył o nią aż do [przelewu] krwi (por. Hbr 12,4; Ef 6,11-17). Grzechowi bowiem trzeba się przeciwstawiać aż do śmierci - walecznie i nienagannie, jak mówi święty Apostoł (por. 1 Kor 1,8; Kol. 1,22; 1 Tm 3,10; 6,12).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

137. Kiedy pomożesz jednemu, drugi może cię obwiniać, tak abyś obrażony powiedział albo zrobił coś niestosownego i w zły sposób utracił to, coś w dobry sposób zyskał. Taki właśnie jest cel złych demonów. Dlatego trzeba czuwać z rozwagą.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

138. Oczekuj uciążliwych ataków demonów i zastanawiaj się, w jaki sposób uniknąć ich niewoli.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

139. Nocą demony domagają się od duchowego mistrza, aby mogły go bezpośrednio niepokoić. W ciągu dnia natomiast za pośrednictwem ludzi osaczają go trudnościami, oszczerstwami i niebezpieczeństwami.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

140. Nie unikaj foluszników. Jeśli bowiem udeptując ubijają, a rozciągając gręplują, to jednak przez to właśnie twoje ubranie staje się jasne.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

141. Dopóki nie wyrzekniesz się namiętności, a twój umysł sprzeciwiać się będzie cnocie i prawdzie, nie znajdziesz w swoim sercu pięknie pachnącego kadzidła.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

142. Pragniesz się modlić? Odejdź stąd, miej nieustannie swoją ojczyznę w niebie (por. Flp 3,2) - nie w samych tylko słowach, ale przez anielskie postępowanie i doskonalsze poznanie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

143. Jeśli tylko w nieszczęściach pamiętasz o Sędzi, o tym, jak jest straszliwy i nieprzebłagany, to jeszcze nie nauczyłeś się służyć Panu z bojaźnią i wychwalać Go ze drżeniem (Ps 2,11 LXX). Wiedz bowiem, że w czasie duchowego odprężenia i biesiad tym bardziej trzeba Mu służyć z pobożnością i czcią.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

144. Mądry jest ten człowiek, który, zanim w sposób doskonały się nie nawróci, nie odstępuje od bolesnego wspominania własnych grzechów i kary ognia wiecznego, która jest odpłatą za nie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

145. Kto trwa w grzechach i skłonności do gniewu, a bezwstydnie ośmiela się sięgać po wiedzę o sprawach doskonalszych albo przystępować do niematerialnej modlitwy, ten powinien wziąć do siebie apostolskie napomnienie, że nie jest dla niego bezpiecznie modlić się z głową obnażoną i odkrytą. Powinna bowiem taka dusza mieć na głowie znak poddania, ze względu na obecność aniołów (por. 1 Kor 11,10), odziana we wstyd i stosowną pokorę.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

146. Jak temu, kto choruje na oczy, nie pomoże uporczywe oglądanie bez zasłony słońca w samo południe i kiedy ono świeci najsilniej, tak i próba naśladowania budzącej grozę i niezwykłej modlitwy spełnianej w duchu i w prawdzie na nic nie przyda się umysłowi wzburzonemu i nieczystemu; wprost przeciwnie - takie postępowanie doprowadzi Boga do gniewu przeciwko niemu.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

147. Jeśli Ten, który niczego nie potrzebuje i nie da się przekupić, nie przyjął tego, który z darem przyszedł do ołtarza, zanim nie pojednał się z bliźnim, który wyrządził mu krzywdę (por. Mt 5,23-24), to pomyśl, jakiej trzeba czujności i jakiego rozeznania, abyśmy na duchowym ołtarzu ofiarowali Bogu miłe Mu kadzidło.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

148. Nie szukaj radości w gadulstwie ani w uznaniu, w przeciwnym razie grzesznicy będą budować już nie tylko na twoich plecach (por. Ps 129[128],3), ale wprost na twym obliczu, i przysporzysz im radości w czasie modlitwy, odciągnięty i zwabiony przez nich w dziwne myśli.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

149. Kiedy z uwagą szukasz modlitwy, znajdziesz ją. Do modlitwy - bardziej niż cokolwiek innego - prowadzi uwaga. Dlatego też należy się o nią starać.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

150. Jak od wszystkich innych zmysłów lepszy jest wzrok, tak i od wszystkich cnót bardziej doskonała jest modlitwa.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

151. Chwałą modlitwy nie jest po prostu jej ilość, ale jakość, na co wskazują ci, którzy przyszli do świątyni (por. Łk 18,10-14), a także następujące słowa: Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi (Mt 6,7).

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

152. Jak długo jeszcze zwracasz uwagę na to, co wygodne dla ciała, i umysł twój jest zajęty [zewnętrznymi] ozdobami namiotu, tak długo jeszcze nie odkryłeś miejsca modlitwy. Jej droga pełna szczęścia daleko jest jeszcze od ciebie.

Ewagriusz z Pontu

O modlitwie

153. Kiedy stając do modlitwy doznajesz radości większej niż wszystko inne, wtedy prawdziwie odkryłeś modlitwę.

Ewagriusz z Pontu